slaskie.travel
Osiedle Giszowiec w Katowicach to unikatowa na skalę europejską kolonia robotnicza, zbudowana w latach 1906-1910 dla pracowników zakładów przemysłowych – głownie kopalni „Giesche” (później „Wieczorek”), należących do spółki „Georg von Giesche’s Erben” (pol. Spadkobiercy Jerzego Giesche). Kolonię zaprojektowali Emil i Georg Zillmannowie, wdrażając w życie ideały „miasta – ogrodu”. Do dziś zachowały się domy mieszkalne i obiekty użyteczności publicznej.
Giszowiec jest jedną z dzielnic Katowic, położoną około 6 km na południowy-wschód od centrum miasta. W granice Katowic został włączony dopiero w roku 1960. Do dnia dzisiejszego osiedle otoczone jest ładnymi lasami. Na początku XX wieku tereny Giszowca (wówczas Gieschewald) wchodziły w skład gminy Janów i należały do wielkiego koncernu przemysłowego „Spadkobiercy Jerzego Giesche”. W tym czasie spółka rozpoczynała właśnie eksploatację kolejnych pokładów węgla, jej władze postanowiły więc zbudować tutaj duże osiedle robotnicze, głównie dla górników i kadry urzędniczej kopalni „Giesche” (później działającej pod nazwą „Wieczorek”). Przygotowanie projektu osiedla zlecono wybitnym architektom z Berlina Emilowi i Georgowi Zillmannom. Ci zrealizowali w Giszowcu ideały „miasta – ogrodu”, w którym pochodzący na ogół ze wsi górnicy czuliby się jak u siebie w domu. Pierwszy etap budowy osiedla zamknął się w latach 1906-1910. Stanęły wówczas najczęściej dwurodzinne parterowe domy mieszkalne, różniące się między sobą m.in. rodzajem przykrycia dachowego. Przy domach były ogródki i ubikacje, a na ulicach – hydranty. Mieszkańcom służyły np. gospoda, fabryka lodu, piekarnie, sklepy, kantyna, jadłodajnia, łaźnia, pralnia czy magiel. W następnych latach osiedle Giszowiec rozbudowano o kolejne budynki. Kursowała tu nawet kolejka wąskotorowa zwana Bałkan Ekspresem.
Dziś centrum Giszowca stanowi rozległy Plac Pod Lipami. Warto zobaczyć, stojącą przy nim, karczmę śląską (obecnie Dom Kultury Szopienice – Giszowiec). Obok karczmy znajdziemy „Gawlikówkę. Izbę śląską” z galerią obrazów Edwarda Gawlika. Ciekawe są także budynki nadleśnictwa, szkół i sklepów oraz same domki robotnicze. Na zachód od centrum osiedla zachowała się neobarokowa willa dyrektorska. Wyjątkowa architektura Giszowca „zagrała” w wielu filmach fabularnych, w tym w „Paciorkach jednego różańca” Kazimierza Kutza. Osiedle Giszowiec znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.
Dokładnie sto lat temu powstała w Katowicach osada górnicza Giszowiec. Architekci, Emil i Georg Zillman, zabudowę Giszowca wzorowali na projektach chat wiejskich. Projektów architektonicznych, na podstawie których budowano domy, było kilkadziesiąt i stojące obok siebie dwa budynki nigdy nie wyglądały tak samo. Na terenie Giszowca zlokalizowane były budynki łaźni, pralni, magla, nadleśnictwa, jadłodajnia, kantyna, 8 pieców chlebowych, trzy duże szkoły powszechne, sklepy, gospoda, a nawet fabryka lodu. Osiedle Giszowiec miało również swój „epizod amerykański” - na terenie osady w latach dwudziestych XX w. wybudowano niewielką kolonię, w której mieszkali amerykańscy pracownicy z rodzinami. Wolny czas Amerykanie spędzali grając na Giszowcu w golfa. Tuż za ich kolonią rozciągały się bowiem olbrzymie pola golfowe.
