Familoki

O OBIEKCIE

Zabytkowe Osiedle Patronackie kopalni „Dębieńsko” – Familoki to jedna z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych kolonii tego typu. Zostało ono zaprojektowane tak, by tworzyć przemyślaną całość, choć każdy z około stu familoków wchodzących w jego skład jest inny. Obejmujące ulice Szkolną, Wolności, Słowackiego, Hallera, Kombatantów i Mickiewicza zajmuje obszar 15 ha i jest tym samym największym zachowanym obszarem familoków na Śląsku, wpisanym do rejestru zabytków w 1995r.  Osiedle tworzą 84 jedno – i dwukondygnacyjne  budynki, murowane z czerwonej cegły z elementami ornamentów z białej cegły glazurowanej, elementami „muru pruskiego”, fragmentami gładkich piaskowych tynków i innymi zdobieniami elewacji.

RYS HISTORYCZNY

Od XVII w., tak jak na wielu terenach regionu rozwijał się przemysł wydobywczy. W większości leżących na ziemi rybnickiej osad, w Czerwionce rozwijało się hutnictwo. Jednak dopiero odkrycie w 1788 r. pokładów węgla kamiennego przyśpieszyło rozwój miejscowości. Małe kopalnie – niewielkie zakłady górnicze, które powstawały na tym obszarze oraz należące do nich pola górnicze były kolejno skupowane przez koncern „Zjednoczone Huty Królewska i Laura”, który 2 listopada 1898 r. uruchomił kopalnię „Dubensko” (od 1922 r. „Dębieńsko”). W związku  z intensywnym rozwojem do pracy w zakładzie stale poszukiwano nowych pracowników - górników oraz niższy i wyższy dozór. Dla osób przyjezdnych, które zdecydowały się podjąć pracę w kopani  zaczęto budować osiedle patronackie. Do wybuchu II wojny światowej postawiono w centrum Czerwionki 121 budynków dla robotników i urzędników. Te zespoły mieszkalne powstawały etapowo w latach 1898–1916, przyczyniając się do zmiany charakteru dawnej wsi Czerwionka w dzielnicę miejską. Najcenniejszym z nich jest zabytkowe osiedle robotnicze zlokalizowane w centralnej części Czerwionki. Kompleks zaprojektował mistrz budowlany Stork z Czerwionki, etatowo pracujący dla koncernu. Najcenniejsza część obejmuje obszar 15 ha. Zabudowę tworzą 84 budynki jedno- i dwukondygnacyjne, murowane z czerwonej cegły glazurowanej, elementami „muru pruskiego”, fragmentami gładkich piaskowych tynków i innymi wyróżniającymi się zdobieniami elewacji. Wejścia do budynków umiejscowiono od strony podwórza lub z boków. Poszczególne familoki mieściły 4, 6 lub 8 mieszkań, składających się z kuchni i pokoju lub kuchni i 2 pokojów. Mieszkania robotnicze w zależności od standardów zajmowały od 40 do 70 m kw. Mieszkania urzędnicze były większe. Budynki posiadały nowoczesną infrastrukturę. Wyposażone były w piece kaflowe, wodociąg i prąd elektryczny z sieci kopalnianej, lokalny system kanalizacji. Przy każdym budynku mieszkalnym zbudowano budynki gospodarcze dla drobnej hodowli zwierząt. Pojedyncze rodzinne ogródki gospodarcze posiadały powierzchnię około 250 m2 każdy. Ogółem w całym zespole dawnej kolonii ogródki zajmowały powierzchnię około 6,7 ha – prawie 50% powierzchni całego dawnego zespołu.

Osiedle patronackie w Czerwionce, jak na swoje czasy, było nowoczesne, kompleksowe i samowystarczalne - znajdowało się w nim wszystko, co potrzebne pracownikowi do życia: kościół, szkoła, sklep, pralnia, suszarnia, magiel, piekarnia i lokal mieszkaniowy. Każdy z budynków miał własne podwórze, ogródek warzywny o wielkości ok. 150 m kw. z kilkoma zasadzonymi już drzewami owocowymi. Dla urozmaicenia wyglądu osiedla, założono ogródki kwiatowe i zieleńce, służące jako skwery oraz place zabaw dla dzieci. Ulice obsadzono licznie drzewami.

Źródło: R. Ratajczak, S. Zarzycka (red.), Tradycja rodowita!, Czerwionka-Leszczyny, s. 15.

NAGRODY I WYRÓŻNIENIA

• 2017 – dołączenie do Szlaku Zabytków Techniki
• 2015 - laureat konkursu Top Inwestycje Komunalne 2015 (dot. rewitalizacji Familoków)

GŁÓWNE ATRAKCJE

• Izba Tradycji (przy Centrum Informacji Turystycznej)
• Plac rekreacyjno-wypoczynkowy z fontanną, siłownią pod chmurką, stołami do tenisa oraz skateparkiem, ścieżką edukacyjną

WYSTAWY STAŁE

• „Śląski strój ludowy damski i męski”

IMPREZY STAŁE

• Industriada
• Zielona Wyspa Śląsk
• Europejskie Dni Dziedzictwa
• Święto Makówek

OFERTA EDUKACYJNA

• przedszkola     
• szkoły podstawowe (kl. I-III)     
• szkoły podstawowe (kl. IV-VI)  
• szkoły podstawowe (kl. VII - VIII)          
• szkoły ponadpodstawowe

OFERTA KOMERCYJNA / KULTURALNA        

• konferencje
• koncerty
• spotkania
• wystawy
• warsztaty

UDOGODNIENIA DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH: WC / miejsce parkingowe (wydzielona koperta) / podjazdy dla wózków inwalidzkich wewnątrz obiektu i możliwość poruszania się na wózku wewnątrz obiektu / zewnętrzny pionowy podnośnik hydrauliczny (wymiary 2m x 1,6m, udźwig 385kg)

UDOGODNIENIA DLA DZIECI: plac zabaw

WI-FI: tak

ZAKAZ PALENIA: nie

WC: tak

CZAS ZWIEDZANIA: 1-2 h

JĘZYKI: polski / angielski

ZWIERZĘTA: tak

PARKING: tak/bezpłatny

GASTRONOMIA: nie

SKLEP: tak/z pamiątkami

ATRAKCJE DODATKOWE: plac zabaw

MOŻLIWOŚĆ NOCLEGU: tak/w pobliżu

DNI I GODZINY OTWARCIA: Osiedle jest obiektem ogólnodostępnym, otwartym dla turystów. Godziny otwarcia Centrum Informacji Turystycznej znajdują się na stronie: www.familoki.com.pl

CENNIK: http://familoki.com.pl/sample-page/zwiedzanie/

PŁATNOŚCI: wstęp bezpłatny / gotówka          

POTRZEBNA REZERWACJA: dla grup

USŁUGI DODATOWE: przewodnik za opłatą

1:09​ - Czerwionka-Leszczyny, Familoki