Tarnogórskie podziemia już w Paryżu

Wielkie nadzieje i wielkie oczekiwania na pierwszy w województwie śląskim wpis na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Polski Rząd złożył właśnie w Paryżu, opracowaną przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, obszerną aplikację dotyczącą wpisu tarnogórskich podziemi i naziemnych obiektów pogórniczych na tę prestiżową listę.

Przed wysłaniem tarnogórskiej aplikacji do paryskiej siedziby UNESCO, dokumenty podpisała w imieniu szefa resortu kultury Podsekretarz Stanu i jednocześnie Generalny Konserwator Zabytków dr Magdalena Gawin.

Pod koniec lutego Centrum światowego dziedzictwa UNESCO w Paryżu potwierdzi czy złożona przez państwo polskie aplikacja jest kompletna pod względem formalnym. W drugiej połowie roku rozpocznie się weryfikacja nominowanych obiektów (28) przez Komitet światowego dziedzictwa UNESCO. Ich decyzję poznamy za osiemnaście miesięcy, czyli w czasie wakacji roku 2017.

W skład aplikacji wchodzą: liczący ponad 500 stron wniosek, załączniki (ponad 200 stron) oraz ponad 300-stronicowy plan zarządzania Dobrem (obiektami) na lata 2016-2020. Plan został sfinansowany w kwocie 120 tys. zł przez Narodowy Instytut Dziedzicywa ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

 
Aplikacja UNESCO, źródło: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej

Prace nad wnioskiem trwały wiele lat. W przedsięwzięciu zainicjowanym i prowadzonym przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej uczestniczył zespół polskich i zagranicznych ekspertów pod kierownictwem Zbigniewa Pawlaka, wiceprzewodniczącego zarządu SMZT. Prace monitorował i opiniował Narodowy Instytut Dziedzictwa, który nadzoruje wszystkie polskie nominacje do UNESCO.

Początkowo eksperci zakwalifikowali do wpisu 26 obiektów pogórniczych w tym, zajmujący 150 hektarów i wpisany do rejestru zabytków oraz na listę Pomników Historii, kompleks podziemi po dawnym górnictwie rud ołowiu, srebra i cynku. W ostatniej fazie prac z części podziemnej wydzielono dodatkowo dwie sztolnie: Głęboką Sztolnię Fryderyk (jej fragment pod nazwą Sztolnia Czarnego Pstrąga jest udostępniony dla zwiedzających), a także Sztolnię Boże Wspomóż. W ten sposób liczba tak zwanych atrybutów (obiektów lub miejsc) wzrosła do 28.

Pozostałe obiekty reprezentują liczne szyby górnicze, w tym trzy będące częścią podziemnej trasy turystycznej w Zabytkowej Kopalni Srebra i dwa w Sztolni Czarnego Pstrąga, pierwotny rejon założenia Kopalni Fryderyk w dzielnicy Bobrowniki Śląskie, krajobraz pogórniczy z XIX wieku, krajobraz pogórniczy Srebrnej Góry, Park Miejski, hałda popłuczkowa dawnej Kopalni Fryderyk oraz Stacja Wodociągowa Staszic wraz z kompleksem podziemnych komór.

Tarnogórska kandydatura na listę UNESCO to pod kątem zarządzania najbardziej skomplikowana aplikacja w historii polskich starań o wpis na tę prestiżową listę. Chodzi nie tylko o liczbę obiektów, ale także o ich formę właścicielską. Oprócz Skarbu Państwa właścicielami i zarządcami działek, na których leżą poszczególne atrybuty są urzędy miast Tarnowskie Góry i Bytom, gmina Zbrosławice, powiat tarnogórski, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, właściciele prywatni, nadleśnictwo Brynek, Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów, Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Tarnowskich Górach oraz Polskie Koleje Państwowe.

Współcześni tarnogórscy gwarkowie, źródło: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej

Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi jest największą i najważniejszą historycznie kopalnią ołowiu, srebra i cynku w Polsce, wraz z zintegrowanym, podziemnym systemem gospodarowania wodą, który zawiera pionierski system zaopatrywania w wodę, największy tego rodzaju na świecie.

Produkcja ołowiu w Tarnowskich Górach w XVI wieku odegrała kluczową rolę w europejskim hutnictwie srebra, a produkcja cynku w wieku XIX zdominowała światową podaż tego metalu. Kopalnia i związane z nią zakłady przemysłowe stały się fundamentem rewolucji przemysłowej na Górnym Śląsku. Nowatorski system odwadniania zaopatrywał w wodę zarówno przemysł jak i powiększającą się liczbę ludności aglomeracji.

Źródło (tekst, zdjęcia):  Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej