Familoki

O OBIEKCIE

Zabytkowe Osiedle Patronackie kopalni „Dębieńsko” – Familoki to jedna z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych kolonii tego typu. Obejmujące ulice Szkolną, Wolności, Słowackiego, Hallera, Kombatantów i Mickiewicza zajmuje obszar 15 ha i jest tym samym największym zachowanym obszarem familoków na Śląsku, wpisanym do rejestru zabytków w 1995r.  Osiedle tworzą 84 jedno – i dwukondygnacyjne  budynki, murowane z czerwonej cegły z elementami ornamentów z białej cegły glazurowanej, elementami „muru pruskiego”, fragmentami gładkich piaskowych tynków i innymi zdobieniami elewacji.

RYS HISTORYCZNY

Budowę osiedla zainicjował koncern Zjednoczone Huty Królewska i Laura, będący w posiadaniu kopalni „Dębieńsko” w Czerwionce (powiat rybnicki). Realizacja przedsięwzięcia była konieczna, gdyż do pracy w zakładzie stale poszukiwano nowych robotników, w tym górników oraz pracowników niższego i wyższego dozoru. Osiedle powstawało etapowo w latach 1898–1916. Do Czerwionki zaczęli przybywać nowi mieszkańcy, a wieś dzięki nowej dzielnicy nabrała charakteru miejskiego. Kompleks zaprojektował mistrz budowlany Stork z Czerwionki, etatowo pracujący dla koncernu.

Najcenniejsza część obejmuje obszar 15 ha. Zabudowę tworzą 84 budynki jedno- i dwukondygnacyjne, murowane z czerwonej cegły glazurowanej, elementami „muru pruskiego”, fragmentami gładkich piaskowych tynków i innymi wyróżniającymi się zdobieniami elewacji. Wejścia do budynków umiejscowiono od strony podwórza lub z boków. Poszczególne familoki mieściły 4, 6 lub 8 mieszkań, składających się z kuchni i pokoju lub kuchni i 2 pokojów. Mieszkania robotnicze w zależności od standardów zajmowały od 40 do 70 m kw. Mieszkania urzędnicze były większe. Budynki posiadały nowoczesną infrastrukturę. Wyposażone były w piece kaflowe, wodociąg i prąd elektryczny z sieci kopalnianej, lokalny system kanalizacji. Przy każdym budynku mieszkalnym zrealizowano budynki gospodarcze dla drobnej hodowli zwierząt. Zespoły budynków gospodarczych mieściły również ubikacje lokatorów. Pojedyncze rodzinne ogródki gospodarcze posiadały powierzchnię około 250 m2 każdy. Ogółem w całym zespole dawnej kolonii ogródki zajmowały powierzchnię około 6,7 ha – prawie 50% powierzchni całego dawnego zespołu.

Osiedle patronackie w Czerwionce, jak na swoje czasy, było nowoczesne, kompleksowe i samowystarczalne - znajdowało się w nim wszystko, co potrzebne pracownikowi do życia: kościół, szkoła, sklep, pralnia, suszarnia, magiel, piekarnia i lokal mieszkaniowy. Każdy z budynków miał własne podwórze, ogródek warzywny o wielkości ok. 150 m kw. z kilkoma zasadzonymi już drzewami owocowymi. Dla urozmaicenia wyglądu osiedla, założono ogródki kwiatowe i zieleńce, służące jako skwery oraz place zabaw dla dzieci. Ulice obsadzono licznie drzewami.

Źródło: R. Ratajczak, S. Zarzycka (red.), Tradycja rodowita!, Czerwionka-Leszczyny, s. 15.

NAGRODY I WYRÓŻNIENIA

• 2017 – dołączenie do Szlaku Zabytków Techniki
• 2015 - laureat konkursu Top Inwestycje Komunalne 2015 (dot. rewitalizacji Familoków)

GŁÓWNE ATRAKCJE

• Izba Tradycji (przy Centrum Informacji Turystycznej)
• Plac rekreacyjno-wypoczynkowy z fontanną, siłownią pod chmurką, stołami do tenisa oraz skateparkiem, ścieżką edukacyjną

WYSTAWY STAŁE

• „Śląski strój ludowy damski i męski”

IMPREZY STAŁE

• Industriada
• Zielona Wyspa Śląsk
• Europejskie Dni Dziedzictwa
• Święto Makówek

OFERTA EDUKACYJNA

• przedszkola     
• szkoły podstawowe (kl. I-III)     
• szkoły podstawowe (kl. IV-VI)  
• szkoły podstawowe (kl. VII - VIII)          
• szkoły ponadpodstawowe

OFERTA KOMERCYJNA / KULTURALNA        

• konferencje
• koncerty
• spotkania
• wystawy
• warsztaty

UDOGODNIENIA DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH: WC / miejsce parkingowe (wydzielona koperta) / podjazdy dla wózków inwalidzkich wewnątrz obiektu i możliwość poruszania się na wózku wewnątrz obiektu / zewnętrzny pionowy podnośnik hydrauliczny (wymiary 2m x 1,6m, udźwig 385kg)

UDOGODNIENIA DLA DZIECI: plac zabaw

WI-FI: tak

ZAKAZ PALENIA: nie

WC: tak

CZAS ZWIEDZANIA: 1-2 h

JĘZYKI: polski / angielski

ZWIERZĘTA: tak

PARKING: tak/bezpłatny

GASTRONOMIA: nie

SKLEP: tak/z pamiątkami

ATRAKCJE DODATKOWE: plac zabaw

MOŻLIWOŚĆ NOCLEGU: tak/w pobliżu

DNI I GODZINY OTWARCIA: Osiedle jest obiektem ogólnodostępnym, otwartym dla turystów. Godziny otwarcia Centrum Informacji Turystycznej znajdują się na stronie: www.familoki.com.pl

CENNIK: http://familoki.com.pl/nasze-gadzety/, http://familoki.com.pl/sample-page/zwiedzanie/

PŁATNOŚCI: wstęp bezpłatny / gotówka          

POTRZEBNA REZERWACJA: dla grup

USŁUGI DODATOWE: przewodnik za opłatą

1:09​ - Czerwionka-Leszczyny, Familoki