Galeria Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Czeladzi zajmuje budynek dawnej elektrowni największego i najnowocześniejszego przed stuleciem zakładu przemysłowego w tym mieście - kopalni węgla kamiennego „Saturn”. Gmach został zbudowany z cegły, w charakterystycznym na przełomie XIX i XX wieku (dla budownictwa przemysłowego) stylu, według projektu znakomitego polskiego architekta, Józefa Piusa Dziekońskiego. W środku warto zobaczyć wystawy plastyczne oraz oryginalne turbiny, pulpit sterowniczy czy potężne koło zamachowe.

Kopalnia "Saturn"

Galeria „Elektrownia” w Czeladzi wchodzi w skład zabudowań dawnej kopalni węgla kamiennego „Saturn”, która odcisnęła niezatarte piętno na dziejach najstarszego miasta Zagłębia Dąbrowskiego. Początki kopalni sięgają lat 60. XIX wieku, kiedy na południe od centrum Czeladzi, na prawym brzegu Brynicy, rozpoczęto poszukiwania węgla kamiennego. Pierwszym inwestorem był warszawski adwokat, Leopold Kozłowski, a po nim przedsiębiorca ze Śląska – książę Hohenloe zu Oehringen. W 1899 roku kopalnię nabyło Towarzystwo Górniczo-Przemysłowe „Saturn”, pozostające w rękach łódzkich „królów bawełny” - między innymi rodzin Scheiblerów i Herbstów. Kopalnia „Saturn” wydobywała węgiel do początku XXI wieku, kiedy postawiono ją w stan likwidacji. Do dzisiaj zachował się szereg zabudowań przemysłowych, często o zabytkowym charakterze. Jednym z najcenniejszych gmachów jest budynek dawnej elektrowni, zaprojektowany przed stu laty przez wybitnego architekt, Józefa Piusa Dziekońskiego (według jego planów postawiono kilkadziesiąt kościołów - od Zakopanego po Białystok).

Budynek elektrowni

Elektrownia została wzniesiona z cegły, na planie prostokąta. Wzrok przyciąga okazała wieża, nawiązująca do obronnej architektury gotyckiej. Wewnątrz zobaczyć można oryginalną posadzkę, pulpit sterowniczy czy turbiny. Duże wrażenie wywiera potężne koło zamachowe, będące elementem parowego wyciągu szybowego z 1897 roku. W latach 50. ubiegłego wieku uzyskał on dodatkowo napęd elektryczny. Ten wyjątkowy w Polsce zabytek „zagrał” m.in. w filmie Andrzeja Wajdy pt. „Ziemia obiecana”. Po likwidacji kopalni jej tereny przejęło miasto.

Galeria Sztuki Współczesnej "Elektrownia"

W 2005 roku przeprowadzono remont budynku elektrowni - w efekcie powstała Galeria Sztuki Współczesnej „Elektrownia”. W murach galerii można było zobaczyć chociażby obrazy prof. Bronisława Chromego, prace wielu młodych artystów, wystawy fotograficzne itp. Galeria Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Czeladzi znajduje się na śląskim Szlaku Zabytków Techniki.

Galeria Sztuki Współczesnej Elektrownia

Kopalnia "Saturn"

Budynek elektrowni

Galeria Sztuki Współczesnej "Elektrownia"

Zobacz też wirtualne wycieczki

Szlak Zabytków Techniki